Pilotaże w ramach projektu Interreg Lakes Connect: Badanie jakości wód w jeziorach

14 02 2024

W ubiegłym roku, w ramach projektu Interreg Lakes Connect, przeprowadziliśmy badania pilotażowe na wybranych jeziorach w Polsce, na Litwie oraz na Łotwie. Naszym celem była ocena wpływu ruchu turystycznego na stan czystości jezior, dlatego pobraliśmy próbki wody przed, w trakcie oraz po sezonie turystycznym. Obecnie, próby wody zebrane podczas badań pilotażowych są poddawane analizom chemicznym w laboratoriach Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych oraz na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, co pozwoli nam jeszcze dokładniej zgłębić zmiany zachodzące w jakości wody w regionie.

 

Analiza kluczowych parametrów:

W trakcie badań pilotażowych skoncentrowaliśmy się na trzech kluczowych parametrach:

Chlorki:

Oznaczamy poziom chlorków w wodzie, co stanowi istotny wskaźnik zanieczyszczenia chemicznego oraz wpływu działalności człowieka na jeziora. Nadmiar chlorków może negatywnie wpływać na jakość wody i zdrowie ekosystemu jeziornego, prowadząc do zmian w składzie chemicznym wody, co może zagrażać roślinności i organizmom wodnym, a także stanowić ryzyko zatrucia dla zwierząt i ludzi korzystających z tych zbiorników wodnych.

Podwyższona zawartość chlorków w wodzie może mieć kilka potencjalnych przyczyn, w tym:

• nadmierne stosowanie soli drogowej – poprzez rozpuszczanie się soli i spłukiwanie ich do rzek i jezior podczas opadów deszczu lub topnienia śniegu;
• zanieczyszczenie przemysłowe – w niektórych obszarach przemysłowych, szczególnie tam, gdzie używa się chlorku jako substancji chemicznej w procesach produkcyjnych, może dochodzić do wycieków lub odprowadzania nieczystości zawierających chlorki do pobliskich wód;
• zanieczyszczenie z rolnictwa – nadmierne stosowanie nawozów lub pestycydów zawierających chlorki może prowadzić do spłukiwania tych związków do wód powierzchniowych podczas opadów deszczu;
• nieszczelne systemy kanalizacyjne – nieszczelności w systemach kanalizacyjnych mogą prowadzić do przedostawania się chlorków z odprowadzanymi ściekami do wód gruntowych lub powierzchniowych.

Fosfor całkowity:

Pomiary fosforu całkowitego pozwalają ocenić ilość składników odżywczych dostępnych dla organizmów wodnych, co ma kluczowe znaczenie dla równowagi ekosystemu wodnego. Podwyższona zawartość fosforu może prowadzić do eutrofizacji jezior, czyli nadmiernego wzrostu roślinności wodnej i glonów, co w konsekwencji może prowadzić do pogorszenia jakości wody i zmniejszenia różnorodności biologicznej.

Oto kilka możliwych przyczyn i skutków podwyższonej zawartości fosforu:

• drenaż rolniczy – nadmierna aplikacja nawozów fosforowych na polach rolniczych może prowadzić do spłukiwania nadmiaru fosforu do pobliskich zbiorników wodnych podczas opadów deszczu. Drenaż rolniczy może być znaczącym źródłem fosforu w jeziorach, szczególnie w obszarach intensywnego rolnictwa;
• zanieczyszczenie z odprowadzeń komunalnych – odprowadzanie nieoczyszczonych lub niewystarczająco oczyszczonych ścieków komunalnych może dostarczać duże ilości fosforu do wód powierzchniowych. Odpady, zwłaszcza te pochodzące z gospodarstw domowych i przemysłu spożywczego, mogą zawierać duże ilości fosforu.

Azot całkowity:

Badamy także zawartość azotu całkowitego, który jest ważnym wskaźnikiem procesów biologicznych i chemicznych w jeziorach, mającym wpływ na ich zdrowie i funkcjonowanie. Podwyższona zawartość azotu może przyczyniać się do eutrofizacji jezior, co z kolei może prowadzić do zmian w jakości wody i zwiększenia ryzyka zakwitów glonów.

Oto kilka możliwych przyczyn i skutków podwyższonej zawartości azotu:

• uprawa roli – nadmierna aplikacja nawozów azotowych na polach rolniczych może prowadzić do spłukiwania nadmiaru azotu do pobliskich zbiorników wodnych podczas opadów deszczu. Używanie nawozów azotowych w nadmiarze jest częstą praktyką rolniczą, która może prowadzić do zanieczyszczenia wód;
• zanieczyszczenia z odprowadzeń komunalnych – odprowadzanie nieoczyszczonych lub niewystarczająco oczyszczonych ścieków komunalnych może dostarczać dużych ilości azotu do wód powierzchniowych. Odpady, szczególnie pochodzące z gospodarstw domowych i przemysłu, mogą zawierać duże ilości azotu;
• drenaż z obszarów zurbanizowanych – opady deszczu spływające z obszarów zurbanizowanych mogą zawierać zanieczyszczenia, w tym azot, które mogą być transportowane do jezior i innych zbiorników wodnych przez systemy drenażowe i rzeki.

W przypadku zanieczyszczeń nadmiarem azotu i fosforu wód jeziornych niebagatelne znaczenie ma również nielegalny zrzut wody użytkowej z jachtów, intensywnie używanych do rekreacji podczas sezonu turystycznego np. na terenie Wielkich Jezior Mazurskich.

Co przyniesie kolejny etap badań?

Praca w laboratoriach nadal trwa… .Zebrane w ramach badań dane będą kluczowe dla opracowania wskazówek wspierających ochronę naszych jezior oraz zapewnienie zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi. Dzięki współpracy międzynarodowej w ramach projektu, możemy jeszcze dokładniej monitorować wpływ czynników środowiskowych na te istotne zasoby.

Wyniki naszych badań zostaną opublikowane wkrótce po zakończeniu analizy wszystkich próbek i wskaźników.

Aktualne informacje o projekcie Lakes Connect:

Zachęcamy do śledzenia aktywności w ramach projektu Lakes Connect na naszej stronie internetowej: https://interreg-baltic.eu/project/lakes-connect/